De reis die het leven van Jawad voorgoed veranderde
Donderdag 24 januari was de dag dat mijn kijk op vluchtelingen voorgoed een gezicht kreeg. Die middag had ik namelijk een gesprek met Jawad Hasan. Jawad loopt al een tijd stage bij Mikado. Het is een vreselijk aardige man, heel bescheiden. Ik wist dat hij gevlucht was uit Syrië en nu met zijn gezin in Westervoort woont. Waarom is Jawad gevlucht en wat is er sindsdien gebeurd? Zijn verhaal begint in 2011, in Kamishly, de ‘stad van de liefde’. Een aangrijpend verhaal…
2011: het begin van het einde
We verplaatsen ons naar Noordoost Syrië, een Koerdisch gebied. Jawad woont daar in een grote stad genaamd Kamishly. Alhoewel de Koerden in dit gebied in de meerderheid zijn, hebben de Arabieren het er voor het zeggen. Jawad is Koerd en dus onderdeel van de meerderheid die wordt beschouwd als tweederangsburgers en door het regime totaal wordt genegeerd. Zo mogen ze bijvoorbeeld alleen Arabisch praten en is het verboden kinderen Koerdische namen te geven.
Dat jaar begonnen de demonstraties tegen de dictator. Dit keer waren zowel de Arabieren als de Koerden het met elkaar eens: gezamenlijk werd geprotesteerd tegen de onderdrukking door het regime. Men eiste meer vrijheid!
2012: voorbereidingen op de oorlog
De onderdrukking wordt alleen maar erger en ISIS nadert Kamishly op 30 kilometer afstand. Vele mensen vluchten naar Irak en Turkije. Jawad en zijn vrouw willen echter de stad (nog) niet verlaten. Hij is sportleraar, zijn vrouw geeft op dezelfde school wiskundeles. Ze hebben een zoontje van 8, een dochtertje van 3 en een baby is op komst. Kamishly is hun alles; ze kennen elk hoekje en gaatje en hebben een rijk sociaal leven. Als de baby zich aankondigt en ze naar het ziekenhuis vertrekken, komen ze voor een dichte deur te staan. De artsen zijn gevlucht. Hetzelfde gebeurt bij het 2e en 3e ziekenhuis. Als ze eindelijk een dokter hebben gevonden, is hun dochtertje al geboren.
Nu ISIS elk moment kan binnenvallen, zoekt Jawad en schuiladres en richt deze in voor zijn gezin.
2013: de stad van de liefde verandert in een nachtmerrie
Tegen de verwachtingen in is de oorlog in Syrië nog steeds in volle gang. Een deel van de vluchtelingen keert terug naar hun stad, maar de situatie is inmiddels rampzalig. Er is geen elektriciteit, de scholen zijn gesloten, de ziekenhuizen onbemand. Slechts 1 uur in de 3 dagen is er water. Het voedsel dat er nog is, komt uit de magazijnen van Irak. Voor een zak brood staat men 6 uur in de rij en betaalt men 20x zoveel als voorheen. Grote gezinnen komen hierdoor ernstig in de problemen. Als Jawad ’s avonds door de straten dwaalt, voelt hij zich een buitenlander in zijn eigen stad.
Begin 2014: op zoek naar veilig gebied
De uiterst gevaarlijke situatie wordt onhoudbaar. Kamishly is omsingeld door vijandige partijen: ISIS, het Koerdische leger van Assad en zelfs de Amerikanen veroorzaken bij de inwoners een enorme druk. Kleine kinderen sluiten zich aan bij de verschillende legers. Jawad en zijn vrouw zien hier geen toekomst meer voor hun kinderen. De scholen zijn allang gesloten en de leefomstandigheden zijn miserabel en gevaarlijk. Ze besluiten samen dat Jawad alleen op zoek gaat naar veilig gebied en een onderkomen voor zijn gezin. Een plek waar hij zich kan herenigen met zijn gezin en een nieuwe toekomst kan opbouwen. Maar hoe… en waar…
Voorjaar 2014: de eenzame reis van Jawad
Het plan is de grens over te steken naar Turkije. Hier rent Jawad werkelijk voor zijn leven. De Turkse grenssoldaten schieten met scherp. Jawad heeft als sportleraar een topconditie, maar hij weet dat de vrouwen en kinderen achter hem het niet allemaal zullen halen. Zonder papieren reist hij naar Istanboel, waar hij onderduikt bij kennissen.
Vanaf dit moment leg ik mijn pen neer. Want de reis van Jawad is te afschuwelijk om hier te beschrijven. De emoties van Jawad spreken boekdelen en ik ben letterlijk sprakeloos. Wij kennen allemaal de vreselijke beelden op televisie van vluchtelingen op zee, op snelwegen, in bosjes. Maar pas nu krijg ik in één klap de volle mep over de waarheid van deze vluchtelingen. En die komt hard aan…
Zomer 2014: startpunt Zwolle, eindbestemming Westervoort
We pakken de pen weer op als Jawad aankomt in Zwolle. Hij loopt door de koude straten en heeft geen idee wat hij moet doen. Hij vraagt mensen op straat naar een opvangadres en krijgt ‘Ter Apel’ te horen. Hij heeft geen idee waar of wat dat is, maar vindt toch de weg naar dit aanmeldcentrum. Verschillende malen wordt hij overgeplaatst naar andere asielzoekerscentra. Als hij in Winterswijk is, krijgt hij toestemming van de gemeente Westervoort om daar te gaan wonen. Zijn zus, die al jaren in dit dorp woont, heeft voor hem gepleit en Jawad krijgt er een woning. Inmiddels hebben Jawad zijn vrouw en kinderen een visum voor Nederland kunnen bemachtigen. Binnen een half jaar wordt het gezin herenigd.
Herfst 2014: de start van een nieuw leven
Het gezin komt onder de hoede van Vluchtelingenwerk, die fantastische ondersteuning geeft. De kinderen gaan direct naar school en Jawad en zijn vrouw willen als eerste de Nederlandse taal leren. Ze doen de inburgeringscursus en gaan op zoek naar opleidingen en werk. Al gauw komen ze erachter dat de kennis van hun Nederlandse taal lang niet toereikend is om een opleiding te volgen. Ze zetten zich optimaal in om goede taallessen te volgen en reizen hiervoor stad en land af.
Thuis gaat het erg goed met de kinderen. Ze passen zich snel aan, maken vriendjes, gaan naar zwemles en sport. Maar bij Jawad en zijn vrouw slaat regelmatig de heimwee toe. Hun sociale leven verloopt niet zo gladjes, de taal vormt een drempel naar het gezellige, sociale leven dat ze hadden in Syrië. Als ze vrijwilligerswerk gaan doen, gaat het wat beter. Jawad volgt de ene training naar de andere, is vrijwillig volleybaltrainer en is druk als activiteitenbegeleider in het AZC in Nijmegen. Ook helpt hij bij taallessen.
2015: hoe nu verder?
Het wennen aan een nieuwe cultuur, het leren van de Nederlandse taal, het verwerken van de vlucht uit Syrië: het valt allemaal niet mee. Maar Jawad is optimistisch en wil aan de bak en zijn eigen broek ophouden. En hij weet ook wat hij wil. Hij wil iets voor andere mensen betekenen. Zoals hij dat ook deed in zijn geboortestad. Het past ook bij zijn eigen cultuur, waar het sociale leven en familiebanden een grote rol spelen. Dus focust hij zich nóg meer op het spreken van onze taal, terwijl hij vrijwilligerswerk blijft doen. Als hij in de Duivenpost leest over Mikado, gaat hij samen met zijn vrouw naar de bibliotheek voor het spreekuur. En dan valt er ineens veel op zijn plaats.
2019: Jawad en Mikado
Nadat Jawad kennis had gemaakt met Mikado, raakt hij betrokken bij de activiteiten van onze organisatie. Een studie aan de Pabo om zijn werk als sportleraar weer op te pakken, ligt weliswaar buiten de mogelijkheden, maar een studie sociaal werk is een uitstekend alternatief. Zodra de kennis van zijn Nederlandse taal voldoende was, schreef hij zich in voor een opleiding sociaal werk. Sinds afgelopen jaar gaat hij 1 dag naar school en loopt hij 4 dagen per week stage bij Mikado. Zijn vrouw volgt de opleiding onderwijsassistent MBO-4.
Een terugblik van Jawad
Hoe kijkt Jawad nú terug op de afgelopen tijd? Jawad: ‘Het was een zware tijd. Met de kinderen gaat het heel goed, maar mijn vrouw en ik hebben een lastige periode achter de rug. Ondanks het feit dat ik besef dat ik een enorme bofkont ben omdat ik zo snel een plek kreeg in Westervoort en mijn gezin weer in de armen kon sluiten. Toch missen wij beiden nog vaak ons werk en het sociale leven dat we hadden in Kamishly. Wij hadden het goed. Ons leven was daar compleet. Maar sinds ik bij Mikado aan de slag ben, voel ik me een stuk beter. Je hoopt dat je weer een plek vindt die het gevoel geeft dat je thuis bent. Bij Mikado ben ik weer in de wereld die ik zocht. Ik heb leuke collega’s en ik leer er ontzettend veel.’
Is dit een sprookje met een happy end?
Helaas niet. Nog niet, want Jawad en zijn vrouw hebben slechts één doel voor ogen: het vinden van werk. Pas als ze volledig onafhankelijk zijn is hun leven weer compleet.
Jawad volgt de hbo-opleiding sociaal werk in deeltijd. Volgend jaar zomer heeft hij deze afgerond. Met zijn diploma op zak en een vervolgstudie in het verschiet, krijgt het sprookje dan hopelijk snel een happy end!